Холын гийчнийг хоймортоо залаад, байгаа болгоноо барьж, бүлээн дулаанаар зочлох ёсон бидэнд байдаг. Харин тэр хүндэт гийчин халуун сэтгэлийг маань авчихаад арай хэтэрхий ахиад байгаа юм биш биз. Аягатай хоол руу минь өнгийгөөд зогсохгүй амьны үнэтэй газар шороонд минь шүлсээ гоожуулж, алтан ургийн удмын цусыг бузарлаад үр хүүхэддээ үлдээх үнэ цэнэтэй бүхнийг минь үгүй болгоод байвал даварчихсан “хонц”-ыг төрхөмд нь буцаах эрх бас бидэнд бий л баймаарсан.

“Нэгэнтээ их эзэн хаан маань Өмнө зүгт Тангуд бийг өглөө бүр сануулж бай” гэснийг бид одоо ч мартаагүй байгаа. Тийм ахул тэнгэрлэг Монголчууд минь тэсхийн аргагүй дургүйцэл төрүүлсэн тэр “хужаа нар”-ыг одоо хоймортоо бус хатавчиндаа байлга. Тэд уг нь тийм л байсан.

Аль ч улс орон нутагтаа ажиллаж амьдарч байгаа цагаач иргэдийн тоог нийт хүн амынхаа 0,5 хувиас хэзээд хэтрүүлэхгүй байх бодлого баримталдаг. Манайд бол үгүй юм шиг ээ. Монгол улсад хууль ёсны 10 гаруй мянган хятад иргэн байдаг гэхдээ энэ бол ердөө л цаасан дээрх тоо. Бүртгэлгүй, хууль бус хятад ажилчдын тоо хэрээс хэтэрснийг хүмүүс надаар хэлүүлээд байхгүй мэдэж байгаа биз. Дээрээс нь ямар ч улсад гадаадын ажилчид нутгийн иргэдээс нь бага цалин авах нь зүйн хэрэг. Гэтэл манайд барилга дээр ажиллаж буй Хятад туслах ажилчид эх орондоо амьдарч байгаа Монголчуудаас маань гурав дахин илүү цалин авдаг аж. Яг эсрэгээрээ байгаа биз. Сонирхолтой нь томоохон компаниуд илүү цалин амлан байж хүмүүжилгүй муу сайн “хужаа нар”-ыг бөөн бөөнөөр нь авчирдаг шалтгаан цаанаа нэг учиртай гэнэ шүү. Тэд өөрсдөө Хятад иргэдийг хууль бусаар “ачиж” ирж ажилуулчихаад цалингаа өгөлгүй цагдаад мэдээлчихдэг аж. Оронд нь гадны ажилчдыг хараар ажилуулж байсан гээд нэг сая төгрөгний торгууль хүлээх нь мэдээж ашигтай. Яг ийм “хужаа” санаатай хөрөнгөтнүүдийн гайгаар Монголд орж ирсэн урд хөшийнхөн эх оронд маань ямар их гай тарьдаг билээ дээ. Ундны усны суваг руу химийн бодис хийчихнэ, нийслэлд маань хаанаас гарч ирсэн нь мэдэгдэхгүй мөнгөн ус асгачихна, айлууд дунд хүхэр шатааж, хүн амьтан хордооно, хоолны газартаа хөөрхөн Монгол хүүхэд зарцалчихаад цалинг нь өгөхгүй дарамтална, тэр ч битгий хэл оюутан охиноор хана өрж байсан тэдэнд энэ улсад хууль байдаггүй гээд хэн нэгэн ойлгуулчихсан юм биш биз.
Яг л Монгол залуус Америк мөрөөдөлд автан гадагшаа бэлчиж байгаа шиг одоо ч гэсэн гаднаас ажиллах хүч нэртэй өмнөд хөршийн дотор санаатнууд эх орон руу маань биднээр зүхүүлэн хараалган байж цувсаар л.

Хоёр их гүрний хажуу бөөрөнд наалдсан дэлүү аятай хөөрхий Монгол минь. Үнэндээ бид “бүү давар хужаа нараа” гэж дуулдаг ч тэр даварчихсан хөршөөсөө хамааралгүй амьдарч даанч чадахгүй юм даа. Хойд хөршөөсөө эрчим хүч, шатахуун хоёроороо хөдөлхөө хориулдаг бид урд хөршөөрөө өдөр тутмын өргөн хэрэглээний барааныхаа 80 хувийг хангуулдаг гэж байгаа. Харамсалтай нь Эрээн хилээ долоо хоног хаачихад л бид турж үхнэ гэсэн үг. Яах аргагүй хортой өттэй хоолыг нь идэж, хөвөрчихсөн урагдчихсан цамцыг нь өмсдөгөөс хойш их зан гаргахад ч бас ичмээр. Гэхдээ л доошоо хараад дорой дуугараад явбал толгой цустах л нөхдүүд дээ цаадуул чинь.

Их Монгол улсыг эзэрхэг хүчирхэг явахад бидний өлмий доор биеэ хурааж байсан тэд одоо барсын хүчээр босож байна. Хажууд байсан улсаа өнгөрсөн 30 гаруйхан жилийн дотор дэлхийн эдийн засгийг тодорхойлохуйц хүчирхэг болсныг бид мэдсэнгүй юу аль эсвэл мэдсэн ч зүгээр л тогоон дотроо төмбөлзсөөр үлдчихэв үү? Тэднийг ажиллаж байхад бид дэргэд нь юу ч бүтээсэнгүй ядаж тэднээс юу ч сурч чадсангүй. Хятад улс дэлхийд цементийн 40, компютер аппарат DVD гээд цахилгаан барааны зах зээлийн 50 орчим хувийг эзэлж байна Түүгээр ч барахгүй өнгө үзэмж сайтай бас тэгээд боломжийн үнэтэй бэлэн хувцас, гэр ахуйн бараагаараа олон улсад нэгэнт байр сууриа олчихсон. Харамсалтай нь хайрт хөршүүд маань их үйлдвэрлэлийнхээ “хорогдол”-оор биднийгээ хөөрхөөн тэжээгээд байгааг манайхан хардаг ч бяраа мэдээд тэвчээд л байгаа хэрэг. Үнэндээ өгсөн үнэд маань тааруулан манайхны хэрэглэдэг хямд барааг зөвхөн бидэнд зориулан үйлдвэрлэдэг тусгай бүлэг байдаг гэсэн шүү. Угаас бид урд хөршийнхнийгөө “хоёр гартай” хүмүүс гэж хэзээнээсээ ярьсаар ирсэн дээ. Нөхцөл байдал тэднийг бидэнд аль гараа зориулаад байгаас бэлхнээ харуулж байна. Уг нь “айл хүний амь нэг” гэдэгсэн. Мэдээж Хятад ардын зүйр үгэнд өөр байдаг байх л даа.

“… Гонконг, Макао, Тайваний дараа Монголыг Хятадад нэгтгэ” гэж хэн нь хэндээ гэрээсэлж байсан гэдэг билээ байз. Ямартай ч цаг ямагт газар нутаг руу минь өлөлзөж байгаа тэд одоо ч хэвээрээ. Монголын нутгийг газрын зургандаа оруулаад зурчихна, Хубилай Чингис хаануудыг маань Хятадын үндэсний баатрууд болгочихно, манай түүхийг өмчилж, бид нэг гэр бүл гэж саймширна. Энэ арай биш ээ. Аз болоход Монголчууд угаасаа хятад гэхээр харшилдаг. Тэгээд болоогүй жил бүр газрын зургаа шинэчилж зурахдаа биднээс хумслан, см, см-ээр нь ахиулан зурна. Тэд ер нь увайгүй гэж дуудуулхаасаа ч ичихгүй хэтэрхий шийдчихсэн хулгайчид юм аа. Одоо байчихаад Монгол төрийг Хятад цусаар эрлийзжүүлж эхэллээ. Энэ бол ёстой аюулын харанга. Хэрэв үнэн бол манай төрийн түшээдийн дотор байгаа хятадын эрлийз, хурлийз бидэнд мэдэгдэлгүйгээр том тоонд хүрсэн байна билээ. Хамгийн аймаар нь хятад цус долоон үеийн дараа ч генээ хадгалж, яг л жоом шиг эргээд цэвэршин амьдраад байдаг гэж байгаа юм даа. Жихүүдэс хүрмээр байгаа биз. Энэ харин үнэн гэдгийг Америк, Японы эрдэмтэд судлаад тогтоочихсон. 1990-ээд оны үед Америкийн төрийн нууц 24 цагийн дотор л Бээжинд алдагдчихаад байж л дээ. Холбогдох газрууд нь шалгаад үзэх нь ээ харин хэдэн үеэрээ Америкийн иргэн болсон Хятад гаралтай нөхдүүд нууцыг задруулаад байсан байгаа юм даа. Айхтар эх орончид шүү. Ийм л нөхдүүд аль эх орноо хөгжүүлэх гээд байгаа нь мэдэгдэхгүй Монгол төрд бий болчихоод байна. Хийж байгааг нь харвал урд зүгрүү чиглэсэн бодлого явуулаад байж магадгүй л “гар”-ууд даа.

Хөрш бол хөрш. “Харшил хөдлөөд” гээд нүүгээд явчихаж чадахгүй ч хөгжиж байгаа юм чинь гээд дагаж далдаганаад, үүдээ нээн, өвөр түрийндээ орчихож болохгүй. Ямагт тусгаар улсынхаа бодлогыг чанд сахиж мөнхийн эрх ашгаа хамгаалж явах ёстой. Бид уг нь агуу том түүхтэй юмсан. Харин одоо зүүрмэглэж байгаа бололтой. Мөдхөн сэрнэ биз ээ.